Kunstwedstrijd Hoop in je Cel

“Wat geeft jou hoop in je cel?” Dat vroegen we gedetineerden uit te drukken in een kunstwerk. Uit binnen- en buitenland stroomden de inzendingen toe. Op 29 maart 2022 zijn in het Gevangenismuseum in Veenhuizen een filmpje en een boekje gepresenteerd met de winnende inzendingen.

Het idee voor deze kunstwedstrijd is ontstaan tijdens de coronapandemie, vertelt Nienke van Dijk, directeur van Epafras. “Alle gevangenissen waren gesloten voor bezoekers. Dat betekende dat gevangenen in een nog groter isolement terechtkwamen dan anders. Wij bleven natuurlijk wel schrijven, en kregen dan te horen dat ze eigenlijk niks meer te doen hadden, omdat veel werk was weggevallen en ze niet meer van cel mochten. Sommigen gedetineerden in het buitenland stuurden ook gedichten, tekeningen of andere kunstwerkjes op en dat zette ons aan het denken.” Daarop kwam Jan Eerbeek, destijds nog voorzitter van Epafras, met het idee van de wedstrijd ‘Hoop in je Cel’.

Gedetineerden in binnen- en buitenland
De wedstrijd stond niet alleen open voor ‘onze’ gedetineerden in het buitenland, maar ook voor gedetineerden in Nederland. Daarom hebben we samengewerkt met het Rooms-Katholiek Justitiepastoraat, Protestants Justitiepastoraat en de Vereniging Kerken met Stip. “De geestelijk verzorgers in penitentiaire inrichtingen hebben via hun netwerk gedetineerden uitgenodigd iets op te sturen. En sommige geestelijk verzorgers hebben ook begeleiding gegeven.” Daarnaast nodigden we via flyers, posters en het tijdschrift de Comeback gevangenen in Nederland en Nederlanders in buitenlandse gevangenissen uit om kunstwerken te maken met wat zij voor handen hadden. “Eigenlijk moesten ze dus van niets iets maken.”

Gevarieerd aanbod kunstwerken
Bij Epafras kwamen ruim 80, heel verschillende, inzendingen binnen. Er werden (foto’s van) schilderijen, tekeningen, collages, textiele werkvormen, maquettes, gedichten, een rap en zelfs een filmpje ingestuurd. Een jury bestaande uit Peter Sluiter (directeur Gevangenismuseum), Mgr. De Jong (hulpbisschop van Roermond), Femke Hofstee (adj.-directeur PI Alphen aan den Rijn en oprichter PrisonWatch), Reynaldo Adames  (ervaringsdeskundige en begeleider bij Exodus) en Harma Zuidersma (justitiepastor en kunstenaar), beoordeelde de kunstwerken. “Als jury hebben we erop gelet of het thema ook echt terugkwam in het werk. Zien we iets waar hoop uitspreekt of is die hoop toegelicht in de vorm van een brief?”, vertelt jurylid Femke Hofstee. “Maar natuurlijk hebben we ook gekeken naar de creativiteit en het persoonlijke verhaal.”

Persoonlijke favorieten
De jury koos uiteindelijk 10 winnaars uit en bundelde die met andere bijzondere inzendingen in een boekje. Hofstee: “Het was mooi om te zien dat gedetineerden in al hun beperkingen toch mogelijkheden zien om hun creativiteit naar voren te laten komen, en gelukkig ook de mogelijkheden krijgen om dat te doen. Je ziet dat er heel veel kwaliteit en creativiteit zit bij mensen in gevangenschap. Vrijheidsbeneming is zo ingrijpend, dat moet er uitkomen. Heel mooi dat dat op zo’n positieve manier gebeurt.” Haar persoonlijke favoriet is die van Jerck uit ‘haar’ PI. “Deze man is muzikant. Hij had nooit eerder geschilderd en heeft een prachtig, heel gedetailleerd schilderij gemaakt van een duif in een kooi.”

Ook Nienke van Dijk was onder de indruk van deze inzending. Maar bijvoorbeeld ook van een andere prijswinnaar, die in de VS gevangenzit en daar een donker schilderij over maakte.

Hoop en wanhoop
“Deze man had een uitgebreide tekst over wat alle symbolen in zijn werk betekenen. Je ziet gedrochten en demonen. Dat staat voor het justitieapparaat en de corruptie daarin, maar ook voor het kwaad in zichzelf. Het is geen zonnig of zoet plaatje, zoals je vaak ziet als het over hoop gaat. Er klinkt ook wanhoop doorheen, maar hij schreef dat het maanlicht dat hij ook schilderde hem hoop geeft.” Leven tussen hoop en wanhoop deed ook een andere inzender die Nienke van Dijk is bijgebleven. “Hij had een aantal kleurplaten ingekleurd van wat een kinderkleurboek leek. Bleek dat deze man net zijn zoon en kleindochter had moeten vertellen dat hij ongeneeslijk ziek was. Met zijn kleindochter had hij toen afgesproken: als ik deze wedstrijd samen met jou doe, komt het misschien wel goed.”

Bekijk dit filmpje voor een impressie van de inzendingen en de prijswinnaars. Het boekje Hoop in je Cel is hier online te bekijken.