Na zijn pensioen bezocht Theo Raaijmakers voor Epafras gedetineerden in Portugal, Zweden en Griekenland. Gedurende een jaar of tien sprak de geboren en getogen Brabander mensen die vastzaten, meestal vanwege drugssmokkel. “Ik bood een luisterend oor.” Nu stopt hij daarmee.
“Ik ben aalmoezenier geweest in het leger en toen ik met pensioen ging kwam de vraag van Epafras of ik gedetineerden in het buitenland wilde gaan bezoeken. Dat leek me wel een uitdaging. Ik had het gevoel dat het een beetje in dezelfde richting zou gaan als mijn werk bij Defensie, omdat dat zich ook voor het grootste deel aan de rand van de Kerk afspeelde. Maar de situatie was natuurlijk toch wel anders, vooral vanwege het feit dat deze mensen hun vrijheid kwijt waren.” Bij elk bezoek aan een gevangenis werd Theo daarmee geconfronteerd. “Voordat je binnen was, moest je eerst door allerlei sluizen en poorten heen. Tegen de tijd dat je weer naar buiten kon, voelde dat als een opluchting. Tegelijkertijd besefte je: zij zitten er nog. Zij hebben niet de vrijheid om zo maar even de poort uit te lopen.”
Verhaal kwijt kunnen
Die vrijheidsbeperking kan jaren duren en heeft volgens Theo een grote impact op iemands leven. Zijn komst werd door de gevangenen dan ook verwelkomd. “Ze waren blij dat ze in hun eigen taal hun verhaal kwijt konden. In eerste instantie ging het vaak over hoe het kwam dat ze waren opgepakt, maar zeker als je ze wat vaker zag kwamen er diepgaandere verhalen naar boven. Dan merkte je toch dat het feit dat je namens Epafras kwam bij hen iets opriep. Zeker bij Surinaamse mensen kwamen herinneringen aan vroeger terug. ‘Ik ben ook gedoopt, ik heb ook mijn communie gedaan.’ Vaak vroegen ze dan om een Bijbel, ook omdat ze niks anders te doen hadden.” Theo hoopt dat deze ontmoetingen waardevol zijn geweest. “Ik hoop dat mensen een klein beetje dichter bij zichzelf hebben kunnen komen in de gesprekken die we met elkaar hadden.”
Opgroeien in detentie
Van de vele gedetineerden die hij heeft gesproken zijn er een paar die hem altijd zijn bijgebleven. “Ik herinner me bijvoorbeeld de goed opgeleide Marokkaanse jongen die in Zweden vastzat. Hij was opgepakt voor drugs en beschouwde de jaren in detentie maar als sabbatjaren. Hij had zich ingeschreven aan de universiteit en was blij dat hij weer kon studeren.” Ook nare situaties herinnert hij zich nog als de dag van gisteren. “In de vrouwengevangenis in Zweden zaten een paar meisjes met hun kindjes. Die waren in gevangenschap geboren en brachten hun eerste levensjaren achter tralies door. Zoiets knaagt aan je. Het is vreselijk om te zien dat een kind zo moet opgroeien.”
Eigen wortels
Alles wat hij hoorde, probeerde hij een plek te geven. “Gelukkig had je daar ook uren de tijd voor, want je zat vaak lang in de auto op weg naar de volgende afspraak. Die verwerking is belangrijk. Je moet dingen ook weer loslaten. Je kunt niet alles mee naar huis nemen, want dan word je stapelgek.”
Tegelijkertijd zetten de ontmoetingen hem ook aan het denken over zijn eigen leven. “Ik sprak vaak mensen met een hele kwetsbare achtergrond. Die probeerden zich met vallen en opstaan door het leven heen te worstelen. Nou ja, vaak was het vallen – en dan werden ze gepakt. Daardoor ga je ook bij jezelf meer naar de bron kijken. Wat zijn nou de wortels waarop ik steun? Waar heb ik het aan te danken dat het mij goed gaat? Je staat wat meer stil bij jezelf en bij je rijkdom.”
Mooie tijd
Theo kijkt met tevredenheid terug op zijn inzet voor Epafras. “Het is gewoon ontzettend boeiend werk. En het wordt ontzettend goed gefaciliteerd. Alle lof voor Jarmila, die altijd de tickets, hotels en huurauto’s regelde. Dat nam mij veel werk uit handen en dus kon ik ter plekke een hoop doen.”
Nu is het genoeg geweest. “Je moet niet tot in eeuwigheid doorgaan. Er dienen zich nieuwe generaties, nieuwe mensen aan; laat die het maar overnemen. Ik ben net 75 geworden en heb ruim 50 jaar vrijwilligerswerk gedaan, ook bij het Rode Kruis en de Stichting Veteranen Boxtel. Er staan overal opvolgers klaar, dus ik kan alles met een gerust hart loslaten. Dat geldt ook voor Epafras. Ik heb een mooie tijd gehad, en nu is het moment gekomen om te stoppen.”
Tekst en beeld: Valerie Kierkels